ارگونومی نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی ایران: پیمایشی با رویکرد دسترس‌پذیری

جهانگیری, سعیده; نوروزی, یعقوب

doi:10.35050/JIPM010.2016.035

ارگونومی نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی ایران: پیمایشی با رویکرد دسترس‌پذیری

نویسندگان

دانشگاه قم

10.35050/JIPM010.2016.035

چکیده

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی وضعیت ارگونومی ویژگی‌های دسترس‌پذیری در نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی ایرانی صورت گرفته است. پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی از نوع ارزیابی مکاشفه‌ای انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را 5 نرم‌افزار کتابخانه‌ دیجیتالی آذرخش، نوسا، پاپیروس، پروانپژوه و پیام تشکیل می‌دهند. ابزار پژوهش سیاهه ارزیابی بر اساس ویژگی‌های دسترس‌پذیری ایزو171-9241 است که از روش دلفی برای متناسب ساختن آن استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از فنون آماری توصیفی به همراه آزمون فریدمن و روش تصمیم‌گیری چند شاخصه-مجموع ساده وزنی (SAW) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی ایرانی تلاش چندانی برای تأمین ویژگی‌های دسترس‌پذیری انجام نداده‌اند و تنها از طریق قابلیت‌های تعبیه‌شده در سیستم‌عامل و سکویی که نرم‌افزارها روی آن اجرا می‌شوند، بخشی از ویژگی‌های دسترس‌پذیری برای انواع کاربران ناتوان و تسهیل استفاده کاربران عادی تأمین شده است. به همین دلیل، دسترس‌پذیری ابزارهای ورودی که از طریق سیستم‌عامل و سکو تأمین می‌شود، نسبت به دیگر معیارها، با رعایت 59 درصد از ویژگی‌های مطلوب، بالاترین میزان رعایت ویژگی‌های دسترس‌پذیری را در نرم‌افزارهای مورد بررسی به خود اختصاص داده است. همچنین یافته‌ها نشان داد نرم‌افزارها به لحاظ رعایت ویژگی‌های دسترس‌پذیری از لحاظ آماری تفاوت معنا‌داری با یکدیگر دارند. از میان نرم‌افزارهای مورد بررسی نرم‌افزار «آذرخش» با کسب میانگین امتیاز 138.5 بالاترین امتیاز را در رعایت ویژگی‌های دسترس‌پذیری کسب کرد. همچنین این پژوهش به لحاظ پرداختن به موضوع دسترس‌پذیری از اولین پژوهش‌های انجام‌شده در ایران به شمار می‌رود و می‌تواند نقش مهمی در آشنا ساختن طراحان نرم‌افزاری و مسئولان مجموعه‌ها و کتابخانه‌های دیجیتالی با ویژگی‌های دسترس‌پذیری و توجه به کاربران خاص (ناتوان و کم‌توان حرکتی، حسی و ذهنی) داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Software Ergonomics of Iranian Digital Library Softwareâs: An Accessibility-Centered Survey

نویسندگان [English]

Saeideh Jahanghiri
Yaghoub Norouzi

چکیده [English]

Purpose: The Purpose of this study is to evaluate accessibility features of Iranian Digital Library Software’s (IDLS). Method/Approach: This is an applied research and has done as a heuristic survey. Statistical population of the study includes five Digital Library Softwares: Azarakhsh, Nosa, Papyrus, Parvanpajooh and Payam. The researcher-made criteria list of this study is based on ISO 9241-171 and has prepared through a Delphi method. Different types of descriptive statistical techniques in collaboration with Friedman test and SAW decision making method used for data analyzing. Findings: Research results showed that IDLSs have made no impressive effort for regarding accessibility features and their accessibility has obtained solely through the Operating System and Platform that the software runs on it. That’s why input accessibility features – which have regarded through OS-, have gained first rank among other accessibility features. There is meaningful statistical difference between IDLSs in regarding accessibility features. Originality/Value: This study which survey the accessibility features of IDLSs, is one of the first attending software accessibility features in Iran and it can have an important role in introducing disable users’ needs to software developers and digital collection makers.

کلیدواژه‌ها [English]