توسعه پایگاه‌های اطلاعاتی و ضرورت تدوین یک راهبرد کلان برای مدیریت اطلاعات (یادداشت سردبیر ویژه‌نامه ذخیره، بازیابی و مدیریت اطلاعات زمستان 90)

در دو دهه اخیر، شاهد طراحی و توسعه انواع پایگاه‌های اطلاعاتی در ایران بوده‌ایم. در این راستا، بسیاری از مراکز ملی اطلاع‌رسانی از جمله کتابخانه ملی، پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطلاعات، مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فنّاوری، کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌ها، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، و ... اقدام به ایجاد پایگاه‌های گوناگونی کرده‌اند تا بتوانند منابع و خدمات خود را در محیط الکترونیکی برای کل کشور و حتی فراتر از سطح ملی قابل دسترس سازند. این روند، خوشبختانه رو به رشد بوده و در سال‌های اخیر سرعت گرفته است. به‌موازات آن، جامعه کتابداری نیز تلاش کرده است تا این پایگاه‌ها را مورد ارزیابی قرار دهد. در این زمینه، شاهد تعداد قابل توجهی از پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری بوده‌ایم که هر یک به موضوع و جنبه ویژه‌ای از پایگاه‌های اطلاعاتی پرداخته‌اند. یافته‌های کلی این پژوهش‌ها بیانگر آن است که پایگاه‌های طراحی‌شده با معیارهای کیفی و استانداردهای ساختاری فاصله دارند و به‌همین دلیل، میزان استفاده از آنها و نیز میزان رضایت کاربران در حد مطلوب نیست. زمینه‌های مورد بررسی آن پژوهش‌ها بیشتر به محیط رابط‌کاربر، محتوای اطلاعاتی (اطلاعات کتابشناختی، چکیده، متن کامل)، روزآمدی اطلاعات، شیوه‌های سازماندهی اطلاعات (چکیده‌نویسی و نمایه‌سازی)، و مواردی از این قبیل مربوط است.
از سوی دیگر، نگاهی به این پایگاه‌ها که بیشتر از طریق وب‌سایت مراکز اطلاع‌رسانی و یا کتابخانه‌های مرکزی قابل دسترس است حاکی از آن است که گوناگونی ساختار و محیط رابط پایگاه‌ها و نیز استانداردهای ذخیره و بازیابی اطلاعات (فرمت ورود و ذخیره) بسیار متفاوت است، به‌شکلی که استفاده از آنها را کاهش می‌دهد و یا دشوار می‌کند. این وضعیت همچنین، امکان داده‌کاوی و یا تبادل اطلاعات را بسیار دشوار و یا غیرممکن می‌سازد