ارزیابی و رتبه‌بندی میزان التزام شبکه‌های رسانه ملی به دستور خط فارسی مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی با کاربست رهیافتی نوین از نظریه تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره

نویسندگان

1 دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران؛

2 دانشگاه شهید چمران اهواز ، اهواز، ایران؛

3 مرکز تحقیقات صدا و سیما، تهران، ایران؛

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی و آسیب‌شناسی شبکه‌های تلویزیونی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران از منظر بازنماییِ خط فارسی در این رسانه و میزان تبعیت آنها از دستورالعمل مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی پرداخته است. در این راستا، استفاده از روش‌های متوالیِ لکسیکوگراف، تخصیص خطی و تاپسیس تعمیم‌یافته در چارچوب نظریه تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره به غربالگری شبکه‌ها و رتبه‌بندی هفت شبکه بهینه با ترتیب مطلوبیتِ نزولیِ شبکه‌های دو، سه، تماشا، خبر، یک، چهار و آی‌فیلم منجر شد. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که رسانه ملی در التزام به دستور خط مصوب فرهنگستان به‌ویژه شاخص‌های مرتبط با حوزه ذخیره و بازیابی اطلاعات مانند حرکت‌گذاری هم‌نام‌ها، پیوسته‌نویسی، جدانویسی، و همچنین ترویج آن چندان موفق نبوده و از این منظر در مجموع دارای مطلوبیتی در حد ۳۵ درصد است. در این مقاله، راهکارهایی برای ارتقاء این مطلوبیت نیز پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Persian Orthography in IRIB Based on Guidelines Approved by Persian Academy of Language and Literature Based on Multiple Attribute Decision Making

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Ahmadinasab 1
  • Ahmad Kazemifard 2
  • Fatemeh Azimifard 3
چکیده [English]

Given that television is one of the most influential media that uses written language in various TV programs, like advertisements and subtitles, it can be considered as one of the best tools for expanding and teaching the orthography approved by Persian Academy of Language and Literature. In this regard, the present study addresses the representation of Persian orthography in the national media and its compliance with the guidelines approved by the Academy. In this research, an extension of TOPSIS method has been used in the framework of Multiple Attribute Decision Making. To this aim, orthographic content of seven IRIB TV channels namely, One, Two, Three, Four, iFilm, Tamasha and News were analyzed. Then, the compliance rate of each was verified by the “Guidelines on Persian Orthography” approved by the Academy and the channels were ranked by linear assessment method. Findings indicate that none of the seven channels are fully compliant with the guidelines.

کلیدواژه‌ها [English]

  • PALL Persian Orthography
  • IRIB TV channels
  • multiple Attribute Decision making
  • Extended TOPSIS
آخشیک، سمیه‌سادات، و رحمت‌الله فتاحی. 1391. تحلیل چالش‌های پیوسته‌نویسی و جدانویسی واژگان فارسی در ذخیره و بازیابی اطلاعات در پایگاه‌ها‌ی اطلاعاتی. مجلة کتابداری و اطلاع‌رسانی 59: 9-30.
آشوری، داریوش. 1375. چند پیشنهاد دیگر برای اصلاح خط فارسی سرهم‌نویسی و جدانویسی. نگاه نو 28: 101-117.
اسلامی‌، محرم. 1381. دشواری‌های پردازش رایانه‌ای خط فارسی. نشر دانش‌ 19 (3): 28-32.
احمدی‌نسب، فاطمه.1391. خط فارسی در بازیابی اطلاعات: چالش‌ها، راهکارها و سیاست‌های فرهنگستان. مجموعه‌مقالات همایش محتوای ملی در فضای مجازی. تهران. 237-250.
_____، و مرضیه سیامک. 1394. بررسی وضعیتِ دستور خط فارسیِ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در نشریات برتر پایگاه استنادیِ علوم جهان اسلام. دستور 11: 167-188.
ارسطوپور، شعله، و فاطمه احمدی‌نسب. 1391. آسیب‌شناسی زبان و خط فارسی در بازیابی اطلاعات: نگاهی به موتورهای کاوش و پایگاه‌های برخط. مجموعه‌مقالات نخستین کنفرانس ملی مدیریت منابع اطلاعاتی وب. تهران.
اصغرپور، محمدجواد. 1398. تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره (چاپ هفدهم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بیات، حسین. 1385. رسانة ملی و خطری که خط فارسی را تهدید می‌کند. فصلنامة پژوهش و سنجش 47: ‌45-76.
داوری اردکانی، نگار. 1385. رسانة ملی متولی برنامه‌ریزی زبان. فصلنامة پژوهش و سنجش 47: 21-44.
راثی، محمدصابر. 1385. مشکلات جست‌وجو و بازیابی اطلاعات به‌ زبان فارسی در اینترنت، مطالعة موردی کاربران مرکز اینترنت دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر. فصلنامة کتاب 67: 179-196.
رنجبر، ایوب، و جواد عباس‌پور، و هاجر ستوده، و امیرسعید مولودی. 1398. بررسی میزان انطباق رفتار نگارشی نگارندگان و کاربران پایگاه‌های اطلاعات علمی فارسی با دستورالعمل‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ارتباط با پیوسته‌نویسی، نزدیک‌نویسی و جدانویسی کلمات. کتابداری و اطلاع‌رسانی 22 (3): 164-187.
ستوده، هاجر، و زهره هنرجویان. 1393. بررسی تنوع الگوهای نگارش فارسی و تأثیر آن بر جامعیت بازیابی اطلاعات؛ مطالعة موردی‌: پیکره همشهری. کتابداری و اطلاع‌رسانی 17 (2): 31-49.
سمایی، فرشید. 1388. بررسی مسائل زبان‌شناختی زیرنویس‌های شبکة خبر. تهران: مرکز تحقیقات صدا‌و‌سیمای جمهوری اسلامی ایران.
ضیایی‌پرور، حمید. 1385. زبان فارسی در اینترنت. فصلنامة پژوهش و سنجش 47: 77-98.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 1394. دستور خط فارسی (چاپ سیزدهم). تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
کاظمی‌فرد، احمد. 1399. یک تعمیم از مدل تصمیم‌گیری چندشاخصة تاپسیس مبتنی بر یکنواخت‌سازی مطلوبیت شاخص‌ها. مجلة مدل‌سازی پیشرفته ریاضی10 (1): 196-214.

_____، احمد، و رامین صادقیان. 1397. تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره. تهران: انتشارات دانش‌پرور.

کشاورز، پریسا، و عظیمه ستاری. 1390. کاربرد خط فارسی در تلویزیون. تهران: مرکز تحقیقات صدا‌و‌سیما.
گل‌تاجی، مرضیه، و سعیده برزگر. 1389. بررسی مشکلات ریخت‌شناسی زبان فارسی در سه پایگاه اطلاعاتی مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری، پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران و جهاد دانشگاهی. کتابداری و اطلاع‌رسانی 13 (2): 191-214.
محقق‌زاده، محمدصادق، و کاظم زارعیان. 1383. ارائة راه حل برای برخی مسائل اتوماسیون و نگارش فارسی. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات 19 (3): 1-10.
مدرس خیابانی، شهرام. 1397. آسیب‌شناسی نگارشی زیرنویس‌ها در شبکه‌های تلویزیونی خبر و آی‌فیلم: پژوهشی پیکره‌بنیاد. فصلنامه علمی رسانه‌های دیداری و شنیداری 12 (27): 31-60.
مرتضایی،‌ لیلا. 1380. مسائل زبان و خط فارسی در ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات. پردازش و مدیریت اطلاعات 17 (1 و 2): 19-26.
نشاط، نرگس. 1378. مسائل رسم‌الخط فارسی در رویارویی با فناوری نوین اطلاعاتی. مجموعة مقالات همایش کاربرد و توسعة فهرست‌های رایانه‌ای در کتابخانه‌های ایران. مشهد. 401- 408.
هماوندی هدی، و یعقوب نوروزی، و ملوک‌السادات حسینی بهشتی. 1397. بررسی مشکلات جست‌وجو و بازیابی اطلاعات در پایگاه‌های اطلاعاتی از جنبه ویژگی‌های نگارشی زبان فارسی. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات ۳۳ (۳): ۱۰۸۷-۱۱۱۰.
یاحقی، محمدجعفر، و محمدمهدی ناصح. 1392. راهنمای نگارش و ویرایش. مشهد: به‌نشر.
 
Mandler, M. 2021. The lexicographic method in preference theory. Economic Theory 71 (2): 553-577.‏
Shukla, Atul, Pankaj Agarwal, R. S. Rana, and Rajesh Purohit.2017. "Applications of TOPSIS algorithm on various manufacturing processes: a review." Materials Today: Proceedings 4, no. 4: 5320-5329.
Yadav, Santosh Kumar, Dennis Joseph, and Nasina Jigeesh. 2018. A review on industrial applications of TOPSIS approach. International Journal of Services and Operations Management 30 (1): 23-28.
Zavadskas, Edmundas Kazimieras, Abbas Mardani, Zenonas Turskis, Ahmad Jusoh, and Khalil MD Nor. 2016. Development of TOPSIS method to solve complicated decision-making problems—an overview on developments from 2000 to 2015. International Journal of Information Technology & Decision Making 15 (03): 645-682.